Veel woonwijken worden snel en efficiënt ontwikkeld, maar de vraag is wat ze op sociaal, economisch en ruimtelijk vlak werkelijk toevoegen. Wie toekomstbestendige en zelfredzame steden wil, moet het systeem achter de woningbouwopgave herzien, stelt Remco Deelstra, strategisch adviseur Wonen bij de gemeente Leeuwarden.
Confronterend inzicht
Hij verwijst naar het principe van cyberneticus Stafford Beer: “The purpose of a system is what it does.” Een belangrijk uitgangspunt om ook op steden toe te passen. Het gaat niet om intenties of plannen, maar om de feitelijke uitkomsten van het systeem. Dat inzicht is confronterend, maar noodzakelijk als we andere steden willen.
Efficiënt op papier
Wanneer het resultaat van het planningssysteem monofunctionele, autogeoriënteerde en architectonisch voorspelbare woonwijken zijn, dan is dat, onbedoeld of niet, de ware functie van dat systeem. De ambitie om vitale, diverse en duurzame steden te maken botst daarmee rechtstreeks met wat het systeem oplevert.
Er ontbreekt flexibiliteit, variatie en ruimte voor ontmoeting. De huidige planning, bouwregels en financieringsstructuren belonen vooral risicomijding en schaal. Daardoor wordt gestuurd op grootschalige, gestandaardiseerde projecten. Het resultaat: buurten die op papier efficiënt lijken, maar in de praktijk weinig vitaliteit kennen.
Ruimte voor onvoorspelbaarheid
Wie een andere stad wil, moet ook het systeem anders inrichten. Dat vraagt om een verschuiving van een kwantitatieve naar een kwalitatieve benadering. Niet langer de vraag ‘hoeveel kunnen we bouwen?’, maar ‘hoe creëren we leefomgevingen die veerkrachtig zijn en aansluiten op de behoeften van toekomstige bewoners?’ Ruimte voor onvoorspelbaarheid is daarbij essentieel. Diversiteit en kleinschaligheid verdienen een veel centralere plek.
Een lerend systeem
Ook binnen organisaties is verandering nodig. Gemeenten en hun partners moeten hun kokers doorbreken en ruimte maken voor experiment, adaptief beleid en samenwerking over domeinen heen. In plaats van de stad volledig te willen plannen, is het zinvoller haar te organiseren als een lerend systeem: bijsturen op basis van wat werkt, en ruimte laten voor wat onverwacht ontstaat.
Minder sturen op aantallen, meer op uitkomsten. Dáár ligt de sleutel tot een levendige en veerkrachtige stedelijke leefomgeving.
In gesprek over voorzieningenplanologie?Tijdens de sessie Voorzieningenplanologie, gaan we met Remco (Wonen, Leeuwarden), Mirjam de Graaf en Jeroen Huijts (strategieteam maatschappelijk vastgoed gemeente Rotterdam) en Rutger Dijksterhuis (wethouder ruimtelijke ontwikkeling Amersfoort) in gesprek over de ruimtelijke planning van maatschappelijk voorzieningen. Thema van de dag is Goede plekken voor (de zelfredzame) samenleving. Ben jij erbij op 13 november 2025 tijdens de Maatschappelijk Vastgoeddag? |
|
Meer informatie
- Publicatie: Reisgids maatschappelijke voorzieningen (Bouwstenen, 2011, maar nog actueel)
- Publicatie: Maatschappelijk vastgoed van waarde (Bouwstenen)
- Webinfo: Referentiegetallen maatschappelijke voorzieningen
- Webinfo: Voorzieningenplannen
